| Gothic Steam Phantastic > Artikelen > Wat is...? |
 Wat is steampunk? |
 |
| -*- Home -*- Daleth-*- I&I RPG -*- Artikelen -*- Forum -*- Credits -*- Links -*- |
Het is mij inderdaad opgevallen dat steampunk als genre in Nederland (en België) vrijwel onbekend is. Jammer, want het zou vooral in Nederland tot een nieuw sub-genre van koloniale steampunk kunnen leiden, met goena goena, tempo doeloe, babi pangang en zo. Ik zal eens een poging wagen te omschrijven wat steampunk is, maar bij een soortgelijke vraag in de steampunk newsgroup ramden de gentlemen elkaar bijna de koppen in: er is nog geen echte definitie van steampunk. Aan het einde van de jaren '60 deed voorzichtig de cyberpunk zijn intrede in de literatuur (al heette het toen nog gewoon science fiction), aan het einde van de jaren '70, begin jaren '80 mengde William Gibson de computertechnieken ("cyber") van science fiction met de doem-toekomst van de toenmalige punk/new wave beweging en was de eerste cyberpunkroman geboren: Neuromancer. Gibson schreef daarna met mede-cyberpunkauteur Bruce Sterling "De Stoomvlinder" (The difference engine) wat neerkwam op een cyberpunk verhaal in de Victoriaanse tijd, waarin de "computer" van Charles Babbage (The Difference Engine, die in het echt nooit heeft gewerkt) en verschillende samenzweringen een grote rol spelen: cyberpunk in het tijdperk van de stoommachine, ziehier de eerste steampunkroman. Helaas vinden veel mensen De Stoomvlinder gortdroog en niet door te komen, niet echt een aanrader dus; het verhaal komt ook pas echt op gang in de 2de helft ervan. Maar andere mensen pikten het thema van "steampunk" op en gaven er hun eigen kenmerken aan mee. Hierdoor is het genre niet alleen gegroeid, maar ook behoorlijk vaag geworden. Met name het punk gedeelte is vaak komen te vervallen en het steam heeft vaak alleen betrekking op het tijdperk. Het hoeft echter niet zo te zijn dat steampunk in de 19e eeuw speelt, het kan ook in de toekomst spelen. In dat geval is de ontwikkeling van de maatschappij en de techniek in de 19e eeuw een andere weg ingeslagen, en vliegen de ruimteschepen, die verdacht veel op zeppelins lijken, naar de andere planeten van het zonnestelsel. De passagiers dragen vermoedelijk overschoenen en hoge hoeden of crinolines en struisvogelveren... Er is een Britse steampunk tak, de Victoriaanse steampunk. Dat speelt zich meestal af in Londen met de typische tradities en zeden van het Victoriaanse tijdperk (zeg maar: de preutse 19e eeuw). De Britse tak was ook de moeder van de koloniale steampunk, dat wil zeggen steampunk in de Britse koloniën, in role playing games uitgelegd als oorlog met gewapende zeppelins en stoomtreinen met een tankachtige bepantsering AFAIK. De Amerikanen hebben de steampunk gemengd met het wilde westen van de 19e eeuw: western steampunk. Bekendste voorbeeld is de film Wild Wild West (wat op zich weer een verfilming is van een TV serie die werd uitgezonden lang voordat de cyberpunk ontstaan is). De wat houterig aandoende stoomtechniek was kennelijk een reden om de dwergen en gnomen uit de fantasy ingenieurs in het genre steam fantasy te laten worden. Dus de doorsnee fantasywereld met zijn middeleeuws aandoende cultuur, met de verschillende rassen als elfen en dwergen, en ook met de bekende magie, gemengd met de techniek van de 19e eeuw en daarbij soms de aanzet voor een geïndustrialiseerde samenleving. Maar steampunk kan ook gecombineerd worden met de "gothic horror" van de 19e eeuw, zeg maar met Dracula en Frankenstein, maar ook met echte horror (en samenzweringen) als de Jack the Ripper-legenden. Een voorbeeld hiervan lijkt mij het RPG "Castle Falkenstein", maar dat ken ik alleen uit advertenties. Het hele stel freaks uit de 19de-eeuwse horror treedt op in de film "The League of Extraordinary Gentlemen" (LXG) die dit jaar in première gaat. De film is gemaakt naar een strip van Alan Moore, die ook de strip "From Hell" (in 2001 verfilmd met Johnny Depp) heeft gemaakt. De steampunk liefhebbers hebben een zwak voor de romans en (pulp-) verhalen van de 19e eeuw, waardoor inmiddels de science-fiction van toen soms ook al steampunk wordt genoemd. Denk dan aan de verhalen van HG Wells (The Timemachine) of Jules Verne (20.000 mijlen onder zee, Reis naar de maan). De liefhebberij strekt zich al zover uit dat een boek als "Reis rond de wereld in 80 dagen" (de film gaat dit jaar in de USA in première, met Jackie Chan in een van de hoofdrollen) al steampunk lijkt te zijn... Inmiddels schijnt er ook al zoiets te bestaan als "sailpunk", dat is hetzelfde als steampunk, maar dan met door zeilen/de wind aangedreven machines, en andere vreemde uitvindingen, en vooral ook veel tropische eilanden en piraten... De echte kenmerken van steampunk zijn moeilijk te noemen. Elementen zijn "de gekke geleerde/professor" die krankzinnige uitvindingen doet, al dan niet om de wereld te veroveren, de altijd correcte en heldhaftige gentlemen en preutse ladies (hoewel, dat is niet altijd zo in de meer futuristische steampunk), een soort achterbuurt-achtige omgevingen vergeven van roet en stoom, volop samenzweringen en (politieke) intriges, eer en geweten, imperialisme en kolonialisme, industrialisatie en uitbuiting van de werknemers, en uiteraard heel veel fantastische stoomtechnieken... Eigenlijk hangt de hele sien van steampunk aan elkaar van een nostalgische atmosfeer: het geheel is doordrenkt met 19e eeuwse cultuur (of tenminste, zoals wij ons dat voorstellen)  Steampunk rollenspellen zijn onder andere
Steampunk boeken zijn er in Nederland bij mijn weten niet verschenen, behalve "De Stoomvlinder" van William Gibson en Bruce Sterling. Er zijn volgens mij wel steampunk-strips verschenen, zoals "De Regelaar" van Corbeyran/Moreno. Er is ook een Amerikaanse strip "Steampunk" maar die ken ik niet, "specialisten" beweren dat het helemaal niets met steampunk heeft te maken. De manga "The Steam Detectives" is ook steampunk, waarin Londen anno 1880 wordt vermengd met Tokyo. © Schlimazlnik 2003, voor DHOWN |
| -*-© Steammasters 2003-*- |
| ^ Naar boven |